Bir zamanlar Ukrayna ekonomisinin temel direklerinden biri olan çelik sektörü, savaş nedeniyle büyük gerilemeler yaşadı. Üretimin düşmesi, ihracatın keskin bir şekilde azalması ve kritik altyapının zarar görmesi sektörü kargaşa içinde bırakmıştır.
Üretimde Düşüş
Savaş, Ukrayna'nın çelik üretiminde dramatik bir düşüşe yol açtı. 2022 yılında üretim %70,7 gibi şaşırtıcı bir oranda düşerek sadece 6,3 milyon tona ulaşmıştır. Düşüş eğilimi 2023 yılında da devam etti ve üretim toplam 6 milyon ton olarak gerçekleşti. Ocak ayı çelik üretiminin Aralık ayına kıyasla %12 oranında artarak 611.000 tona ulaşmasıyla 2025 yılının başlarında mütevazı bir toparlanma gözlenmiştir. Ancak, Ukrayna'nın tek koklaşabilir kömür tedarikçisi olan Pokrovsk kömür madenindeki faaliyetlerin yakın zamanda durdurulması, sektörün geleceği için önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Bu durumun devam etmesi halinde, çelik üretimi 2025 yılında 2-3 milyon metrik tona kadar düşerek, 2024 yılı için öngörülen 7,5 milyon tonun çok altında kalabilir.
Küçülmekte Olan İhracat Pazarları
Ukrayna'nın çelik ihracatı da savaş nedeniyle önemli ölçüde zarar gördü. 2023 yılında ihracat %31,7 oranında azalarak sadece 2,98 milyon tona gerilemiştir. 2025 yılı için yapılan tahminler ihracatın %16 daha düşerek 3.9 milyon tona gerileyeceğini gösteriyor. İhracattaki bu düşüş, Ukrayna'nın 2022'de 11,3 milyar dolar olan ticaret açığını iki kattan fazla artırarak 2023'te 27,3 milyar dolara yükseltti.
Dış faktörler sektörü daha da zorladı. Amerika Birleşik Devletleri'nin ithal edilen tüm çelik ve alüminyuma en az %25 gümrük vergisi getirmesi Ukrayna'nın ihracat potansiyeline bir darbe daha vurdu. Bu arada, Avrupa Birliği'nin Rus ve Belarus çeliğine uyguladığı yaptırımlar, Ukrayna'nın çelik üretim kapasitesinin azalmasıyla birleşerek Avrupa pazarını istikrarsızlaştırdı ve Ukrayna'nın küresel ticarete katılma kabiliyetini daha da zorlaştırdı.
Kilit Tesislerde Hasar
Büyük çelik tesislerinin tahrip edilmesi ve faaliyetlerinin durdurulması Ukrayna'nın sanayi tabanı üzerinde derin bir etki yarattı. Mariupol'daki Azovstal Demir ve Çelik Fabrikası ile Illich Demir ve Çelik Fabrikası 2022'deki Rus işgali sırasında ağır hasar görmüş ve tamamen kapanmak zorunda kalmıştır. Zaporizhzhia'daki Zaporizhstal Demir ve Çelik Fabrikası, işgücü sıkıntısı, elektrik kesintileri ve güvenlik tehditleri nedeniyle geçici olarak kapatıldı, ancak o zamandan beri sınırlı operasyonlara devam etti. Ukrayna'nın en büyük çelik tesislerinden biri olan ArcelorMittal Kryvyi Rih, savaş nedeniyle başlangıçta üretimi durdurdu ancak şu anda çelik üretim kapasitesinin %30'u ve madencilik kapasitesinin %70-75'i ile çalışıyor. Ancak Pokrovsk Kömür Madeni'nin 2025 yılı başlarında kapatılması ciddi bir hammadde sıkıntısı yaratarak çelik üretimini ve ihracatını daha da sekteye uğratmıştır.
Rusya'nın Çelik Sektörü Ekonomik Baskı Altında
Ukrayna'nın çelik sektörü savaşla doğrudan bağlantılı yıkım nedeniyle zarar görürken, Rusya'nın endüstrisi ekonomik yaptırımlar, ihracat kısıtlamaları ve değişen ticaret dinamiklerinden ciddi şekilde etkilenmiştir.
Ekonomik Yaptırımların Etkisi
Avrupa Birliği, Rusya'nın çelik sektörünü hedef alan, sıcak ve soğuk haddelenmiş saclar, uzun ürünler ve belirli boru türleri gibi nihai çelik ürünlerinin ithalatının yasaklanmasını da içeren kapsamlı yaptırımlar uyguladı. Buna ek olarak AB, üçüncü ülkelerde işlenmiş olsa bile Rus menşeli girdiler içeren demir ve çelik ürünlerinin ithalatını da yasaklamıştır.
Ticari kısıtlamaların ötesinde, yaptırımlar Rusya'nın finans, askeri ve enerji sektörlerini de kapsayarak ABD teknolojisine ve dolar bazlı finans sistemine erişimi sınırlandırmıştır. Bu tedbirler Rusya'nın ekonomik temelini zayıflatmak ve askeri operasyonlarını sürdürme kabiliyetini kısıtlamak için tasarlanmıştır. Severstal gibi büyük Rus çelik üreticileri doğrudan etkilenmiş, şirketin çoğunluk hissedarı Alexey Mordashov, Avrupa'ya çelik sevkiyatını fiilen durduran AB yaptırımlarıyla karşı karşıya kalmıştır.
İhracat Zorlukları ve Pazar Değişimleri
Rusya'nın çelik endüstrisi 2025 yılında önemli ihracat zorluklarıyla boğuşmaya devam ediyor. Uluslararası yaptırımlar ve ithalatçı ülkeler tarafından uygulanan koruyucu önlemler nedeniyle geleneksel pazarlar giderek daha erişilemez hale geliyor. Örneğin Türkiye, Rusya, Çin, Hindistan ve Japonya'dan yapılan çelik ithalatına %6,1 ile %43,31 arasında değişen oranlarda anti-damping vergisi uygulamıştır. Bu önlem, Türkiye'nin yerli çelik endüstrisini yabancı rekabetten korumaya çalışması nedeniyle, değeri 2 milyar ila 2.2 milyar dolar arasında değişen yaklaşık 4 milyon ton çeliği etkilemektedir.
AB, Rusya'nın Avrupa pazarına erişimini daha da sınırlandırarak, kısıtlı mallar listesini ilave mineraller, kimyasallar ve çelik ürünlerini içerecek şekilde genişletti. Sonuç olarak, Rus çelik ihracatçıları odaklarını Asya, Orta Doğu ve Afrika'ya çevirmek zorunda kalmıştır. Ancak bu alternatif pazarlar, daha düşük fiyat noktaları ve daha yüksek lojistik maliyetleri nedeniyle ihracat gelirinde yedi katlık şaşırtıcı bir düşüşe yol açarak 7,1 milyar dolardan sadece 1 milyar dolara gerilemiştir.
Küresel Sonuçlar: Tedarik Zinciri Aksaklıkları ve Artan Fiyatlar
Savaşın etkisi Rusya ve Ukrayna'nın ötesine geçerek küresel demir ve çelik tedarik zincirlerini ciddi şekilde bozdu, sıkıntılara neden oldu ve dünya çapında fiyatları artırdı.
Zorlanmış Tedarik Zincirleri
Bir zamanlar Avrupa ve Amerika pazarlarının kilit tedarikçileri olan Ukrayna çelik tesislerinin uzun süreli üretim duraklamaları yaşaması, pik demir sevkiyatlarında önemli bir düşüşe yol açtı. Geleneksel olarak Ukrayna pik demirine bağımlı olan Amerika Birleşik Devletleri önemli arz sıkıntısı çekerken, Avrupalı üreticiler de uzayan teslimat süreleri ve artan nakliye maliyetleriyle mücadele etti.
Rusya ve Ukrayna'dan gelen tedarikin giderek güvenilmez hale gelmesiyle, Avrupa ülkeleri çelik ithalatı için alternatif kaynaklara yöneldi. Örneğin İtalyan kangal üreticileri, Rusya ve Ukrayna'dan gelen malzemelerin azalmasını telafi etmek için Çin, Hindistan, Endonezya, Vietnam ve Brezilya'dan slab tedarik etmeye başladı. Ancak bu değişim lojistik zorluklara ve artan maliyetlere yol açarak küresel pazarı daha da zorladı.
İstikrarsız Bir Piyasa
Tedarik zincirlerindeki istikrarsızlık küresel çelik fiyatlarında artışa yol açarak zaten gergin olan ekonomik ortamı daha da kötüleştirdi. Savaş, hem enerji hem de hammadde fiyatlarının artması, teslimat sürelerinin uzaması ve belirsizliğin artması yoluyla Avrupa endüstrilerini etkileyen yeni bir tedarik zinciri krizini tetikledi. Büyük ölçüde çelik ithalatına bağımlı olan Almanya ve İtalya gibi ülkeler bu aksaklıklara karşı özellikle savunmasız kalmıştır.
Rusya-Ukrayna savaşı, Ukrayna sektörünün doğrudan yıkıma uğraması, Rusya'nın ciddi yaptırımlar ve ticari engellerle karşı karşıya kalması ve küresel pazarın önemli tedarik zinciri kesintileri yaşaması nedeniyle küresel çelik endüstrisini derinden değiştirmiştir. Çatışma devam ederken, çelik endüstrisi savaşın, ekonomik yaptırımların ve değişen ticari ittifakların zorlukları arasında tehlikeli bir konumda kalmaya devam ediyor. Bu jeopolitik kargaşanın uzun vadeli sonuçları, önümüzdeki yıllarda küresel çelik piyasasının geleceğini şekillendirecektir.
Yorumlar
Henüz yorum yapılmadı