İran’ın Demiryolu Altyapısı ve Projeleri

 İran 6. Kalkınma Planı’nda (2017-2022) demiryolu yük taşımacılığının ülke içi, bölgesel ve küresel alana entegrasyonunun sağlanması hedeflenmiştir. Planda, Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru olarak bilinen çalışmaya özel önem atfedileceği ifade edilmiştir. Plan’da ayrıca, ulusal sanayi ve maden projelerini ek demiryolu ağlarıyla ana arterlere bağlamaya çalışan, demiryollarının modernleştirilmesini hedefleyen, hizmet kalitesini artıracak, çoklu taşıma modlarını geliştirecek, demiryolu bağlantılı limanların oluşturulmasını sağlayacak projelere öncelik tanındığı, bu çerçevede, demiryolu ağlarının sanayi merkezlerine bağlanmasının öncelikli hedeflerden biri olarak belirlendiği, ek demiryolu hatlarında yatırım açığı bulunduğuna atıfla özellikle lojistik merkezlerine çoklu taşıma modlarına izin verecek altyapıların teşekkül ettirilmesine ihtiyaç duyulduğu da ifade edilmektedir. Hükümet tarafından kamu-özel işbirliği, yap-işlet-devret gibi projeleri cesaretlendirici bir mevzuat altyapısının oluşturulması hedeflenmiştir.

İran’ın ulaşım projelerinin kalbinde şu anda Avrasya’nın en büyük bağlantı projelerinden biri olarak gösterilen Uluslararası Kuzey-Güney Taşımacılık Koridoru (INSTC) yatmaktadır. Koridor; Azerbaycan, Rusya ve diğer ülkelerle İran limanlarını ve demiryollarını bağlamak ve Hindistan'daki Mumbai'den Finlandiya'ya kadar mal taşımayı kolaylaştırmak için tasarlanmıştır. Bu bağlantılar sayesinde Rusya, demiryolu bağlantısı yoluyla hem Basra Körfezi'ne hem de Hindistan’a erişim sağlayacaktır. Projenin temelini 2000-2002 yılları arasında Rusya, İran ve Hindistan atmıştır. Bölgede öne çıkan diğer bir proje olan “Kuşak ve Yol Projesi” (KYP) demiryolu ağırlıklı bir proje olup, Şangay’dan Avrupa’ya mal gönderme süresini denizyolu süresinin yarısına tekabül eden iki haftaya düşürmeyi planlamaktadır. KYP ilk olarak Çin Hükümeti tarafından 2013 yılında “21. Yüzyılın Kara ve Deniz İpek Yolu” olarak açıklanmış olup, Avrupa, Asya ve Afrika arasındaki beş ana ticaret rotasını birbirine bağlamayı hedefleyen oldukça kapsamlı bir altyapı programını içermektedir. İran’ın ülkesi üzerinden geçen transit ticareti artırma hedefi de, önemli bir hedef olarak İranlı yöneticilerce sık sık dile getirilmektedir. Tahran-İsfahan Demiryolu projesinin elektrifikasyonu da Hükümetin öncelik verdiği projelerin başında gelmektedir. Ülkede metro ağının da hızla geliştirilmesine yönelik çalışmalar da yapılmaktadır.
Ülkede son dönemde öne çıkan diğer bir proje ise, İran Gümrük İdaresi ile İran Limanlar ve Deniz İşletmeleri Teşkilatı tarafından yapımı planlanan ve Shahid Rajaee Limanı’ndan İran’ın diğer eyaletlerine demiryolu aracılığıyla konteynerlerin nakliye edilmesi projesidir. Çalışma sonucunda Bandar Abbas Limanı-Tahran arasındaki yük taşımacılığı süresinin 48 saate indirilmesi hedeflenmektedir. Diğer bir önemli yatırım ise, Tahran-Meşhed Demiryolu’nun elektrifikasyonudur. Bu hattaki 4G bağlantılarının da 2020 yılı sonunda tamamlanması planlanmaktadır.
Öte yandan, ABD yaptırımları ve özellikle proje finansmanı konusunda yaşanan sıkıntılar alt projelerin gelişmesini kısıtlamaktadır. (Kaynak: Tahran Ticaret Müşavirliği)